Afryka w 2022 r. doświadczyła wielu ekstremalnych warunków pogodowych. Najbardziej dotkliwe były powodzie w Nigerii oraz susze w Etiopii i Somalii.
Media europejskie i amerykańskie głównie poświęcają uwagę wydarzeniom klimatycznym jakie dzieją się w Europie czy w Ameryce Północnej, ewentualnie w Australii. Jednak uwaga na temat tego co się dzieje w Ameryce Południowej, w Azji czy w Afryce jest słabo przez nie spostrzegana.
Daisy Dunne, dziennikarka naukowa Carbon Brief, zwróciła na to szczególną uwagę i zanotowała najważniejsze tragiczne wydarzenia jakie dotknęły kontynent afrykański: 1
- Susza i głód zabiły w tym roku 2500 osób w Ugandzie i osiem milionów w Etiopii.
- Ponad 600 osób zginęło w najgorszych powodziach w Nigerii od dekady. Obejmuje to 76 osób, które zginęły, gdy wywróciła się łódź przewożąca ofiary powodzi.
- Kraje Afryki Południowej, w tym Madagaskar i Mozambik, zostały w tym roku zniszczone przez sześć silnych burz, w których zginęło co najmniej 890 osób.
- W lipcu temperatury w Tunezji osiągnęły 48 stopni Celsjusza, podsycając płomienie ekstremalnych pożarów.
- Prawie dwa miliony ludzi w Czadzie zostało dotkniętych powodziami w sierpniu i październiku.
Adenike Oladosu, aktywistka klimatyczna z Nigerii, dla serwisu Carbon Brief wyraziła swój głęboki żal, że Zachodnia Cywilizacja w największym stopniu odpowiada za największe i najdłużej trwające emisje gazów cieplarnianych na planecie, które spowodowały wiele szkodliwych oddziaływań na nasilenie się zjawisk pogodowych, które w dobie kryzysu klimatycznego stały się ekstremalne:
„Afryka odpowiada za 4% globalnych emisji, ale znajduje się na pierwszej linii strat i szkód. Finansowanie strat i szkód nie podlega negocjacjom” –
Jak donosi w swoim ostatnim raporcie 2021-2023 Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change), Afryka jest obecnie jednym z najbardziej narażonych na zmiany klimatyczne kontynentów na świecie.
Dr Friederike Otto, wybitna naukowczyni z londyńskiego Imperial College, współpracująca z World Weather Atribution i specjalizująca się w atrybucji zmian klimatu, dała do zrozumienia, że należy być ostrożnym w badaniach, aby oddzielić wpływ zmian naturalnych oraz tak zwanych zmienności naturalnych od antropogenicznych zmian klimatu. Dla Carbon Brief powiedziała:
„Największy wpływ zmian klimatycznych polega nie tyle na tym, że pojedyncze zdarzenia stały się bardziej ekstremalne, ale na tym, że w regionie, który już zawsze cierpiał z powodu bardzo dużej naturalnej zmienności i dużej podatności na zagrożenia, występuje jeszcze więcej ekstremalnych zjawisk pogodowych. Już niewielkie zmiany w liczbie ekstremalnych zdarzeń mają ogromny wpływ”.
Cyklony
Raport ONZ Biura Koordynacji Pomocy Humanitarnej (OCHA – Office Coordination of Humanitarian Affairs) na temat najgroźniejszych burz i cyklonów w 2022 r. jest następujący: 2
Tropikalna burza Ana , która w styczniu spowodowała 171 zgonów na Madagaskarze, Mozambiku, Malawi i Zimbabwe.
Tropikalne cyklony Batsirai i Emnati , które w lutym zabiły 136 osób na Madagaskarze.
Tropikalna burza Dumako , która w lutym zabiła 14 osób na Madagaskarze i Mozambiku.
Tropikalny cyklon Gombe , który w marcu zabił 103 osoby w Mozambiku i Malawi.
Tropikalna burza Jasmine , która w kwietniu dotknęła 5000 osób na Madagaskarze.
Ponadto raport UN OCHA zakomunikował, że ulewne deszcze i powodzie miały silne powiązanie z burzami, które łącznie przyczyniły się do zanieczyszczenia wód pitnych oraz żywności, a skutek niedożywienia spowodował powstanie ognisk chorób takich jak cholera w Malawi, Mozambiku, Tanzanii i Zambii, a malarii także w Mozambiku, ale i też na Madagaskarze.
Raport UN OCHA doniósł, że w regionie Grand Sud-Est na Madagaskarze braki w dostawach żywności sięgnęły poziomu krytycznego. W Malawi wiele rodzin straciło zapasy żywności, gdy ich domy zostały zniszczone lub zalane przez burze tropikalne.
—
Rys. Wpływ cyklonów tropikalnych w Afryce Południowej w pierwszych sześciu miesiącach 2022 r. Źródło: UN OCHA (2022).
—
Powyżej przedstawiona mapa w raporcie UN OCHA pokazuje przebieg cyklonów w południowej Afryce (kolor czerwony) oraz skutki związanych z nimi ulewnych deszczy i powodzi (kolor niebieski) w ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2022 r. Mapa ilustruje również liczbę osób dotkniętych chorobą (szare koła) oraz miejsca ognisk choroby.
Dr Izidine Pinto, klimatolog z Mozambiku, obecnie pracujący w Centrum Klimatycznym Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (Red Cross Red Crescent Climate Centre) w RPA, dla Carbon Brief stwierdził następujący fakt:
„Burze dotykające tę część południowej Afryki pochodzą z południowo-zachodniego Oceanu Indyjskiego, znanego z gorących punktów cyklonów. Tropikalne cyklony i powodzie są częstym zjawiskiem w Mozambiku, zdarzają się zwykle raz lub dwa razy w roku”.
Analizy badawcze, przeprowadzone przez stanowe Joint Typhoon Warning Center w USA, pokazały wyniki, że sezon cyklonów na południowo-zachodnim Oceanie Indyjskim w latach 2021-22 był „powyżej średniej. Wystąpiło wówczas 12 burz i pięć cyklonów tropikalnych.
Badanie naukowe (tzw. szybka analiza w ramach World Weather Attribution), którego współautorem był Pinto, skupione na analizie burz Ana i Batsirai, wykazało, że zmiany klimatu nasiliły intensywność opadów deszczu skorelowaną z wystąpieniem tychże burz.
Dr Friederike Otto, główna autorka badań WWA, dla Carbon Brief wyjaśniła: 3
„Odkryliśmy, że zmiany klimatyczne zwiększyły prawdopodobieństwo opadów deszczu związanych z cyklonami tropikalnymi, ale wciąż pozostaje wiele otwartych pytań. Na przykład: Co z prędkością wiatru? Przyjrzeliśmy się dwóm cyklonom, ale tak naprawdę w tym roku nawiedziło ten obszar kilka cyklonów tropikalnych. Tak więc naprawdę ważnym i wciąż otwartym pytaniem jest, czy to połączenie wydarzeń staje się bardziej prawdopodobne z powodu zmian klimatu?
Pinto potwierdził, że wnioski na temat zmian klimatu wyciągnięte z ostatniego raportu IPCC mówią wyraźnie, że mają one wyraźny wpływ na wzmacnianie ekstremów pogodowych. Swoje tezy przedstawił w Carbon Brief:
„Odkryliśmy, że ekstremalne opady stają się coraz bardziej intensywne w wielu częściach świata, w tym w Mozambiku. Widzimy, że kiedy pojawia się cyklon, ilość opadów jest większa w porównaniu z poprzednimi cyklonami tropikalnymi”.
Ponadto, w swojej najnowszej ocenie wpływu zmian klimatu na Afrykę, IPCC powiedział, że, jak dalej będzie ocieplać się świat w takim tempie jak teraz, to, zarówno we wschodniej i południowej Afryce, jest prawdopodobnie możliwy wzrost średniej prędkości wiatru i intensywności opadów podczas tworzenia się cyklonu tropikalnego na Oceanie Indyjskim, jak i też jest możliwy ich wyższy odsetek z kategorią 4 i 5. 4
Powodzie
Na całym kontynencie afrykańskim w 2022 r. pojawiło się wiele bardzo groźnych powodzi, przynoszących z sobą również wiele ofiar w ludziach (i zapewne w zwierzętach).
Analiza danych EM-DAT pokazała klęski żywiołowe, między innymi, w takich krajach jak: Czad, Demokratyczna Republika Konga, Gambia, Ghana, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mauretania, Madagaskar, Nigeria, Rwanda, Sudan, Somalia, Senegal, Republika Południowej Afryki, Tunezja, Uganda, Zambia i Zimbabwe. 5
Najsilniejsze powodzie zanotowane zostały w krajach Afryki Zachodniej. Na przykład w Nigerii zginęło ponad 600 osób, a kolejne 1,3 miliona zostało poszkodowanych. Powodzie w tym kraju odcisnęły silne piętno na społeczeństwie. Nigeryjska aktywistka klimatyczna Adenike Oladosu powiedziała dla Carbon Brief, że uwaga świata, zwłaszcza zachodniego, nie skupia się na tragicznych zdarzeniach dziejących się w Afryce: 6
„Ludzie giną, sale lekcyjne są zanurzone w wodzie, co wpływa na edukację; rolnicy pozostawieni bez niczego oprócz pustego, zalanego powodzią krajobrazu, podczas gdy działalność gospodarcza jest zakłócona. Ta powódź kosztowała więcej niż huragan Ian [który we wrześniu nawiedził część Stanów Zjednoczonych i Karaiby], ale media z globalnej północy nie poświęciły jej uwagi, na jaką zasługuje. Pokazuje rozbieżności w doniesieniach medialnych”.
Również w Czadzie miały miejsce bardzo poważne powodzie. Jak pokazują dane EM-DAT i nieliczne doniesienia prasowe, w sierpniu zginęło 977 000 osób w sierpniu, a w październiku nawet około milion. osób w październiku.
Według raportu UN OCHA ostatni raz tak ekstremalnie duże opady deszczu oraz powodzie w Czadzie miały miejsce 30 lat temu. Raport doniósł: 7
„W sierpniu ulewne deszcze i powodzie sprawiły, że część stolicy Ndżameny znalazła się pod wodą i zmusiła tysiące ludzi do opuszczenia zalanych domów. Powodzie są częste w Afryce Zachodniej i Środkowej w porze deszczowej, która zwykle trwa od maja do października. Jednak w tym roku deszcze spadły w większej ilości, natychmiast zalewając stawy i systemy melioracyjne. Duża część regionu znajduje się obecnie pod wodą, a wiele krajów odnotowuje ponadprzeciętne opady”.
Friederike Otto, wraz ze swoimi współpracownikami w WWA, także pracowała nad analizą oceny roli zmian klimatu w powodziach, które miały miejsce w Nigerii, Czadzie i w krajach sąsiednich. Dla Carbon Brief wyciągnęła następujące wnioski:
„W tym roku w różnych częściach Afryki Zachodniej jest wiele powodzi, a najważniejsze pytanie, na które jesteśmy coraz bliżej odpowiedzi, brzmi: czy wszystkie one są tym samym zdarzeniem?”
W sposób naturalny w okołorównikowej Afryce Zachodniej mają miejsce intensywne opady deszczu napędzane przez Międzytropikalną Strefę Konwergencji (ITCZ – Intertropical Convergence Zone) pas burzowej pogody, otaczający Ziemię w pobliżu równika i przynoszący sezonowe opady w rejonach tropikalnych lasów regionów tropikalnych. Otto dalej wyjaśniła, co się wydarzyło od maja do października 2022 r.:
„ITCZ przebywała na północy w tym roku nieco dłużej niż zwykle, co jest wyraźnie widoczne w opadach deszczu; w północnych częściach zachodniej Afryki wystąpiły ponadprzeciętne opady deszczu. Miejmy nadzieję, że sprawdzimy, czy jest w tym sygnał zmiany klimatu”.
Z kolei dr Frederick Dapilah, badacz klimatu na Uniwersytecie Studiów Biznesu i Zintegrowanego Rozwoju w Simon Diegong w Ghanie, dla Carbon Brief stwierdził istotną rzecz, dotyczącą zaniedbania strategii adaptacyjnych w Afryce: 8
„Powodzie w krajach Afryki Zachodniej w tym roku nie tylko podkreślają wpływ zmian klimatu, ale także złego planowania podczas poważnych powodzi w Ghanie w październiku.”
Następnie rozwinął tę myśl:
„Powodzie, które wystąpiły w Afryce Zachodniej, były wynikiem ekstremalnych opadów, które doprowadziły do wylewów rzek i rozlania wody ze sztucznych tam. Wyciek zapory Weija w dniu 3 października 2022 r. doprowadził do zatopienia kilku społeczności w Akrze. Podobnie wyciek z tamy Bagre w Burkina Faso w dniu 4 września 2022 r. dotknął około 28 dystryktów i kilka społeczności żyjących wzdłuż rzek Czarnej i Białej Wolty w północnej Ghanie.”
—
Fot. Powódź w Ghanie. Żródło: Seth Kofi Adjei
—
Następnie dr Dapilah poirytowany powiedział:
„Przesłanie do rządzących jest takie, że w świetle narastających zmian klimatu obecne interwencje adaptacyjne i łagodzące w Afryce Zachodniej zawodzą i nie przynoszą pożądanych rezultatów. W związku z tym pilnie potrzebne są transformacyjne środki adaptacyjne i łagodzące, aby chronić ludzkie życie i mienie teraz i w przyszłości”.
Również na południu Afryki w RPA poważne powodzie kwietniowe zabiły 459 osób, a 40 000 ludzi zostało poszkodowany, zarówno przez ekstremalne powodzie, jak przez osunięcia ziemi w prowincjach KwaZulu-Natal i Eastern Cape.
Pinto oszacował we wspomnianej szybkiej analizie, że przyczyną powstania tej ogromnej powodzi w RPA były bardzo intensywne dwudniowe opady deszczu. Dla Carbon Brief powiedział:
„Głównym odkryciem było to, że zmiany klimatu przyczyniły się do wzrostu obfitych opadów, które miały miejsce w KwaZulu Natal w RPA. Tego rodzaju zdarzenia mogą zachodzić w sposób naturalny, ale ze względu na zmiany klimatu stają się coraz bardziej intensywne”.
Otto dodała:
„W rejonie KwaZulu Natal wiele osób w nieformalnych mieszkaniach zginęło w tym wydarzeniu, ponieważ po prostu nie było ochrony”.
Ostatni raport IPCC, dotyczący antropogenicznych zmian klimatu w Afryce, wyraźnie wskazał, że nastąpił wzrost intensywnych opadów deszczu i powodzi w niemal wszystkich częściach kontynentu. I jak będą kontynuowane dalej emisje gazów cieplarnianych to będą one jeszcze bardziej nasilać się.
—
Bibliografia:
- Dunne D., 2022 ; Analysis: Africa’s unreported extreme weather in 2022 and climate change ; Carbon Brief ; https://www.carbonbrief.org/analysis-africas-unreported-extreme-weather-in-2022-and-climate-change/
- UN OCHA, 2023 ; Tropical Cyclone Outlook 2022/23 ; Reliefweb ; https://reliefweb.int/report/madagascar/tropical-cyclone-outlook-202223
- Otto F. E., 2022 ; Climate change increased rainfall associated with tropical cyclones hitting highly vulnerable communities in Madagascar, Mozambique & Malawi ; https://www.worldweatherattribution.org/climate-change-increased-rainfall-associated-with-tropical-cyclones-hitting-highly-vulnerable-communities-in-madagascar-mozambique-malawi/
- IPCC, 2021-2023 ; Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability ; IPCC Six Assesment Report ; https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/
- EM-DAT, 2022 ; Disasters of the Week ; EM-DAT ; https://www.emdat.be/
- UN OCHA, 2022 ; Nigeria: Floods – Jun 2022 ; Reliefweb ; https://reliefweb.int/disaster/fl-2022-000271-nga
- UN OCHA, 2022 ; Chad: Floods – Jul 2022 ; Reliefweb ; https://reliefweb.int/disaster/fl-2022-000287-tcd
- UN OCHA, 2022 ; Ghana – Floods (NOAA-CPC, media floodlist, media) (ECHO Daily Flash of 06 October 2022) ; Reliefweb ; https://reliefweb.int/report/ghana/ghana-floods-noaa-cpc-media-floodlist-media-echo-daily-flash-06-october-2022