Wysoka częstość, intensywność i wielkość takich zjawisk pogodowych jak susze i powodzie nie występuje ot tak sobie. Te wszystkie parametry przede wszystkim mają taki znaczący stopień oddziaływania, bo świat się ociepla z naszej winy. Jako ludzkość spalamy paliwa kopalne oraz doprowadzamy do zmian użytkowania gruntów (IPCC, 2021).
Wielu ludzi nie rozumie, że globalne ocieplenie to nie tylko fale upałów, susze czy pożary, to również nawalne opady deszczu, śniegu, gradu oraz powodzie i wszelkiego typu burze i nawałnice (Fischer & Knutti, 2015).
My w tym krótkim tekście skupimy się jednak na suszach (kojarzących się z brakiem wody) i powodziach (kojarzących się z nadmiarem wody)
–
Susze i powodzie – dwa czynniki sprawcze, nakręcające globalne ocieplenie
Gdy mamy tego typu antropogeniczne susze, to właśnie dlatego, że dochodzi często do blokad wyżowych (np. Omega) i utrzymywania się przez długi czas powietrza ciepłego oraz często suchego. Taki układ sprzyja również powstawaniu fal upałów i pożarów (Pfledierer et al., 2019).
Z kolei gdy mamy tego typu antropogeniczne powodzie, to właśnie dlatego, że powstają wówczas głębokie niże (np. Niż Genueński), które powoduję intensywne parowanie w tym przypadku z Morza Śródziemnego. Rozległy niż formuje potężny układ deszczowy, czyli z nawalnymi opadami. Nawet takimi, gdzie w ciągu kilku dni potrafi spaść tak duża ilość deszczu – mierzona w mm – co średnio w ciągu roku. Bardzo często takim nawalnym opadom deszczu towarzyszą burze i nawałnice, a przede wszystkim błyskawiczne powodzie (Blöschl et al., 2020).
–
Skutki gdy jest sucho bądź wilgotno
Z jednej strony – gdy jest intensywnie sucho – dochodzi do wysychania wielu mokradeł i źródeł oraz obniża się znacznie poziom wody gruntowej. Cierpią tez przy tym rośliny i zwierzęta z powodu niedostatku wody. A inicjujące pożary potrafią dokonać wielu szkód w wysuszonych ekosystemach przy intensyfikacji fal upałów. Ludzie również źle znoszą upały, susze i są narażeni na pożary w naturze (IPCC, 2021).
Z drugiej strony – gdy jest intensywnie wilgotno – występują, zwłaszcza w obszarach zurbanizowanych, gwałtowne podtopienia i zalania budynków. Również takie potężne powodzie często podtapiają okoliczne rośliny, które również cierpią, tak jak zwierzęta. Podobnie ludzie są narażeni z powodu nawałnic i fal powodziowych (Blöschl et al., 2020).
–
Tak to było zawsze, ale nie w takie częstości, intensywności i wielkości jak dziś
I owszem. To było zawsze. Ale trzeba wziąć pod poprawkę, że było w mniejszej częstości, mniejszej intensywności i mniejszej wielkości.
Nie było dawniej 30-40 lat temu tylu kataklizmów pogodowych co jest teraz. A występują one co roku. Ogrzewanie planety przez emisje ludzkie (z przemysłu, energetyki, transportu, rolnictwa, budynków, odpadów, a nawet turystyki) właśnie pogłębia częstość, intensywność i wielkość susz i powodzi (Fischer & Knutti, 2015).
To się nie dzieje tylko wyłącznie przez to, że ludzie nadal eksploatują przyrodę, ale też dlatego, że spalają paliwa kopalne ze wspomnianych w nawiasie sektorów gospodarki. I powodują przez to znaczące emisje gazów cieplarnianych oraz aerozoli. Chociaż te ostanie redukują co jakiś czas i przez to zmniejsza się pokrywa chmur na niebie i wzrasta nasłonecznienie wzmacniające wzmocnienie efektu cieplarnianego przez wymuszenia „długo żyjących” w dolnej atmosferze gazów cieplarnianych z kolei wzmacniane w cieplejszej atmosferze przez dodatnie sprzężenie zwrotne „krótko żyjącej” w dolnej atmosferze pary wodnej – równie silnego gazu cieplarnianego (ale zależnego od podstawowych: dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu) (Lacis et al., 2010).
To właśnie dlatego są tak częste, intensywne i rozległe susze i powodzie. Nie zapominajmy o głównych winowajcach – gazach cieplarnianych antropogenicznego pochodzenia (nadwyżce w postaci rosnącej koncentracji, dodawanej do naturalnej ilości – umownie liczonej od 1750 r., czyli jeszcze okresu przedprzemysłowego) (IPCC, 2021).
–
Referencje:
IPCC, 2021 ; Climate Change 2021: The Physical Science Basis ; Cambridge University Press. – raport podsumowujący naukowe dowody na związek globalnego ocieplenia z ekstremami pogodowymi (susze, powodzie). ; https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/
Fischer, E. M., & Knutti, R., 2015 ; Anthropogenic contribution to global occurrence of heavy-precipitation and high-temperature extremes ; Nature Climate Change, 5(6), 560–564. – pokazuje, jak działalność człowieka zwiększa częstość i intensywność upałów, susz i powodzi. ; https://www.nature.com/articles/nclimate2617
Pfledierer, P., Schleussner, C. F., Kornhuber, K., & Coumou, D., 2019 ; Summer weather becomes more persistent in a 2°C world. Nature Climate Change, 9(9), 666–671. – wyjaśnia rolę blokad wyżowych w powstawaniu długotrwałych susz i fal upałów. ; https://www.nature.com/articles/s41558-019-0555-0
Blöschl, G., et al., 2020 ; Current European flood-rich period exceptional compared with past 500 years. Nature, 583(7817), 560–566. – pokazuje, że współczesne powodzie w Europie są wyjątkowe w porównaniu z minionymi wiekami. ; https://www.nature.com/articles/s41586-020-2478-3
Lacis, A. A., Schmidt, G. A., Rind, D., & Ruedy, R. A. (2010). Atmospheric CO₂: Principal control knob governing Earth’s temperature. Science, 330(6002), 356–359. – fundamentalna praca o roli gazów cieplarnianych i sprzężeń zwrotnych (w tym pary wodnej). ; https://www.science.org/doi/10.1126/science.1190653