Zastanawiające jest, czemu jest tak zimno teraz w maju w Polsce? Przecież świat się ociepla, a nie ochładza? Są na to naukowe odpowiedzi.
Zmniejszony gradient temperatury między Arktyką a równikiem
Ocieplona Arktyka a równik Ziemi. Zmniejszony gradient temperatury między tymi szerokościami powoduje rozlewanie się relatywnie chłodnego powietrza z Arktyki (dla nas chłodnego, nie dla Arktyki).
Geopotencjał (rozkład ciśnienia w układzie barycznym niżów i wyżów oraz zależnego od niego rozkładu mas powietrza i ich temperatur) na ogół jak wartko przemieszcza się polarny prąd strumieniowy w tropopauzie (między górną troposferą a dolną stratosferą), to ma on dookoła najwyższych szerokości owalny kształt. Jednak gdy ten prąd meandruje to geopotencjał rozczłonkowuje się często, którego jęzory zimnego powietrza sięgają daleko na południe. Tak też jest teraz w środku Europy (w tym w Polsce).
W tym samym czasie wir polarny też się rozlewa wnikając na niższe szerokości. Również do Europy (w tym do Polski).
Po prostu, ocieplenie Arktyki wpływa na rozpad komórki powietrza polarnego, które przedostaje się na południe. Sprzyja temu bardzo niski gradient temperatury między biegunem północnym a równikiem.
Rozpad wiru polarnego (rozczłonkowanie na południe) i powolne meandrowanie polarnego prądu strumieniowego (rozlewanie się meandru daleko na południe) sprzyjają silnemu spadkowi temperatury.
Widać na prawej mapie jak wartości odchyleń pokrywają się z członami wiru – zimno jest u nas, ale też na Syberii czy nad zachodnim Atlantykiem. – pisze Hubert Bułgajewski.
–
Rys. Meandry (planetarne fale Rossby’ego) prądu strumieniowego na półkuli północnej rozwijają się (a), (b); a następnie w końcu odrywają „kroplę” zimnego powietrza (c). Pomarańczowy: cieplejsze masy powietrza; różowy: strumień strumieniowy. Źródło: Fred the Oyster/ CC BY-SA 4.0
–
Blokada wyżowa typu Omega uniemożliwia uformowanie atlantyckiej cyrkulacji zachodniej
Blokada wyżowa Omega nad północnozachodnią Europą i Atlantykiem bliżej Europy zachodniej wpływa na to, że zachodnia cyrkulacja atlantycka nie może odbyć się.
Pomiędzy blokadą wyżową Omegą są niże. Na środkowym Atlantyku niż atlantycki i w środkowej i wschodniej Europie niż wschodnioeuropejski. To dlatego nie mogą spłynąć do nas wilgotne i umiarkowanie ciepłe masy powietrza bo nie formuje się atlantycka cyrkulacja zachodnia.
W Irlandii i w Wielkiej Brytanii teraz z powodu blokady wyżowej Omega jest ciepło i sucho, bo meandr („jego wypukłość”) polarnego prądu strumieniowego jest od strony równika i zwrotnika. A niże: ten na środkowym Atlantyku i ten w środkowej i wschodniej Europie, czyli dwa meandry polarnego prądu strumieniowego między Omegą („ich wklęsłość”) są od strony polarnej.
Mamy też obecnie ujemną fazę oscylacji północnoatlantyckiej i ujemną fazę oscylacji arktycznej, które sprzyjają napływom polanego powietrza na średnie szerokości w Europie, w tym w Polsce, podczas występowania blokady wyżowej typu Omega.
–
Rys. Zidealizowany schemat wzoru bloku Omega. High i Low odnoszą się do anomalii średniego ciśnienia na poziomie morza, podczas gdy ciągła czarna linia przedstawia linie prądu przepływu. Źródło: Met Office, 2017/CC BY 4.0
–
Napływ ciepła z atmosfery do oceanów podczas fazy neutralnej ENSO
Trzecia przyczyna chłodnego maja w Polsce, możliwe, że jest wynikiem „ucieczki” ciepła atmosferycznego do oceanów.
Podczas fazy neutralnej ENSO na Pacyfiku (południowopacyficzna oscylacja El Nino/La Nina) następuje większy napływ ciepła do oceanów świata niż podczas fazy El Nino (wówczas z nagrzanej powierzchni oceanów woda intensywniej paruje do atmosfery).
Obecnie w maju El Nino wygasa. A więc następuje większy napływ ciepła do oceanów. Często sprzyja to relatywnym ochłodzeniom lokalnym i regionalnym atmosfery nad kontynentami, w tym także w Europie. Aczkolwiek nie ma jednoznacznych dowodów naukowych, czy zmiany ENSO oddziałują również na klimat Polski, Ich efekty globalne mogą tylko oddziaływać na niego w sposób pośredni.
Zastanawiające jest, czemu było w maju 2025 roku w Polsce tak zimno? Przecież świat się ociepla, a nie ochładza? Są na to naukowe odpowiedzi.
–
Referencje:
Bułgajewski H., 2025 ; U nas „zimna Zośka, w Europie „święci od lodu”. Co z tym ociepleniem? ; SmogLab ; https://smoglab.pl/u-nas-zimna-zoska-w-europie-swieci-od-lodu-co-z-ociepleniem/
Webber Ch., 2017 ; The Role of Synoptic Meteorology on UK Air Pollution ; Weather and Climate @ Reading ; https://blogs.reading.ac.uk/weather-and-climate-at-reading/2017/the-role-of-synoptic-meteorology-on-uk-air-pollution/