Klimatolodzy zajmujący się dynamiką oceaniczno-atmosferycznych zmienności naturalnych są coraz bardziej zdumieni. Odkryli analogiczny wzorzec klimatyczny na Atlantyku, tak jak został on od dawna dobrze zbadany na Pacyfiku.
Badacze teraz zastanawiają się, jak powstaje atlantycka Niña? Jak działa jej mechanizm klimatyczny? Zapewne za jakiś czas zbadają tez po raz pierwszy atlantyckie Niño. Ale to jeszcze nie teraz. Dziś ich głowy zaprząta nie tylko nowo odkryta atlantycka Niña, ale tez to, ze występuje teraz jednocześnie z pacyficzną La Niñą. A jak będzie wyglądać badawcza analiza atlantyckiego Niño? Zobaczymy wkrótce.
Definicja Atlantyckiej Niñi i Niño
Jakie czynniki muszą wystąpić, by atlantycka Niña czy atlantyckie Niño miały miejsce?
Jedna z definicji mówi o tym, że aby mogła wystąpić atlantycka Niña czy atlantyckie Niño, to przede wszystkim, przez dwa nakładające się sezony muszą wystąpić 3-miesięczne średnie anomalie temperatury powierzchni morza we wschodnim równikowym Atlantyku, wynoszące poniżej bądź powyżej 0,5-1,0 stopnia Celsjusza.
Poniżej jest wykres miesięcznych temperatur powierzchni morza (SST) w porównaniu do średniej w kluczowym regionie monitorowania Niño/Niña na Atlantyku w okresie od stycznia 1982 r. do lipca 2024 r. Niño na Atlantyku w 2024 r. było najsilniejsze (najwyższy czerwony słupek) od 1982 r.
Fot. A: Atlantyckie Niñie (niebieskie słupki) i atlantyckie Niña (czerwone slupki) od 1982 do 2024 r. Progi anomalii temperatury w stopniach Celsjusza 0,5: a) ujemnych dla Niñi (niebieska przerywana linia) i dodatnich dla Niños (czerwona przerywana linia). B: Temperatury we wschodnim równikowym Atlantyku w 2024 r. Do końca maja widać anomalie dodatnie, które od stycznia do kwietnia przekroczyły progi W maju nieco poniżej progu. Ale już w czerwcu i lipcu wystąpiły anomalie ujemne, w tym lipcowa blisko progu. Źródło: NOAA Climate.gov/CC BY-SA 4.0
Na przełomie zimy i wiosny ocean na równiku był ekstremalnie ciepły. A w pierwszej części lata ekstremalnie chłodny
Tego roku w miesiącach luty-marzec wschodni równikowy Atlantyk wykazał ekstremalnie wysoki wzrost temperatury powierzchni morza (SST). Wyniósł on ponad 30 stopni Celsjusza. Od 1982 r. było to najsilniejsze wydarzenie.
Naukowców zaintrygowała specyficzna „gwałtowność” oceanu. Nagły spadek z ekstremalnie ciepłej temperatury do ekstremalnie chłodnej. W obu przypadkach od 42 lat nie były zanotowane takie przypadki. Jednak co miało miejsce ponad cztery dekady temu, jeszcze nie było tak silnie powodowane zmianami klimatu. W szczególności zmianami antropogenicznymi, takimi jak emisje gazów cieplarnianych.
A więc, skoro od początku czerwca równikowy Atlantyk w sposób bardzo intensywny mocno ochłodził się, to jeśli do końca sierpnia w takim stanie byłby cały czas, wtedy naukowcy zobowiązują się do stwierdzenia, że mieliśmy do czynienia z atlantycką Niñą. Czyli wystąpieniem zimnej fazy naturalnego wzorca klimatycznego, przebiegającego wzdłuż linii szerokości geograficznej.
W każdym razie analogia do ENSO (oscylacji południowopacyficznej El Niño (La Niña)) na Pacyfiku jest wyraźnie coraz bardziej widoczna. Naukowcy oszacowali w swoich obliczeniach, że co kilka lat jęzor zimnej wody wypływa albo bardziej cieplejszy (atlantyckie Niño), albo bardziej zimniejszy (atlantycka Niña).
Rys. Mapa centralnego Atlantyku pokazująca ciepłe wody tropikalnego Atlantyku Północnego i chłodne wody wschodniego Atlantyku Równikowego latem 2024 r. Średnie temperatury powierzchni morza w czerwcu-lipcu 2024 r. w porównaniu do średniej z lat 1982-2023 (bez uwzględnienia długoterminowych sygnałów ocieplenia), pokazujące chłodne wody wzdłuż równika, które mogą stać się wydarzeniem atlantyckim Niña. Czarne pole przedstawia konkretny obszar używany do monitorowania atlantyckich Niño i Niña. Źródło: Franza Philipa Tuchena, NOAA Climate.gov / CC BY-SA 4.0
Wypiętrzanie równikowe we wschodnim Atlantyku a osłabienie pasatów??? Naukowcy są zakłopotani
Z reguły proces w dynamice oceanu zwany wypiętrzaniem równikowym występuje wtedy, gdy pasaty (południowo-wschodnie wiatry) nabierają dużych prędkości, by energicznie odciągać wody powierzchniowe od równika. W ten sposób schłodzony centralny ocean powoduje wypływ z głębin zimnej wody wprost na powierzchnię.
Jednak na równiku w lipcu tego roku naukowcy zauważyli cos zupełnie na odwrót. Osłabione pasaty przy anomalnie ochłodzonych wodach w równikowym wschodnim Atlantyku. Ale już w kierunku południowym na 5 stopniach szerokości geograficznej południowej badacze zaobserwowali, ze południowo-wschodnie pasaty były silniejsze niż zwykle.
A z reguły jest tak, gdy mamy do czynienia ze słabszymi pasatami, to automatycznie ma to wpływ na zmniejszenie wypiętrzania wód w oceanie. A tym samym powoduje to zwiększenie anomalii ciepłych wód.
Co mówi anomalia 0,5 stopnia Celsjusza?
Anomalia 0,5 stopnia Celsjusza w powierzchniowych wodach Atlantyku już decyduje o tym, gdzie wystąpią opady deszczu w Afryce. A także czy będziemy mieli do czynienia ze wzmocnieniem aktywności huraganów, których miejscem „narodzin” są okolice Wysp Zielonego Przylądka.
Teraz z obserwacji wynika, że Atlantycka Nina sprawia, ze mniejsze są opady deszczu w zachodniej równikowej Afryce. A większe w regionie Sahelu. A z obliczeń wynika, że Atlantyckie Nino przynosi odwrotne efekty.
Chłodna temperatura wody w oceanie przyjazna dla przyrody i ludzi
Powierzchnia północnego Atlantyku wskazuje co najmniej od kilku miesięcy anomalię rekordowo wysokich temperatur. Natomiast, zarówno w równikowym Atlantyku, jak i w równikowym wschodnim Pacyfiku, temperatura jest względnie chłodna. Jest to korzystne zarówno dla ludzi, jak i dla przyrody. Zwłaszcza oceanicznej.
Pracownicy Georgia Institute of Technology: prof. Annalisa Bracco i Zachary Handlos na łamach The Conversation napisali: – Północny Ocean Atlantycki gorączkuje od miesięcy, a temperatury powierzchni są na poziomie rekordowo wysokim lub zbliżonym. Jednak ochłodzenie wzdłuż równika zarówno na Atlantyku, jak i na wschodnim Pacyfiku może w końcu zacząć przynosić ulgę, szczególnie dla wrażliwych ekosystemów raf koralowych.
A jak wiadomo, ciepła woda jest bardzo niekorzystna dla koralowców. Także nie są korzystne dla nich intensywne huragany. Dlatego, że stanowią one duże zagrożenie zarówno dla nich, jak i dla przyrody oraz ludzi, żyjących w zasięgu tych tropikalnych cyklonów.
Rys. Wykres liniowy pokazujący, jak temperatury w strefie równikowej Atlantyku osiągają szczyt wiosną i spadają latem. Średnia miesięczna temperatura powierzchni morza we wschodnim równikowym Atlantyku w latach 1982–2023 (czarny) i w 2024 r. (znaczniki czerwony i niebieski). Kolory czerwone oznaczają wody cieplejsze niż normalnie, a kolory niebieskie oznaczają wody zimniejsze niż normalnie. Szary obszar oznacza próg ±0,5 stopnia Celsjusza (±0,9 stopnia Fahrenheita), który musi zostać przekroczony, aby zakwalifikować się jako atlantyckie Niño/Niña. Źródło: Franz Philip Tuchen, NOAA Climate.gov / CC BY-SA 4.0
Zaskakujące. Podobne zdarzenie jednocześnie na Atlantyku i Pacyfiku
Naukowcy zaobserwowali też po raz pierwszy zjawisko jednoczesnego wystąpienia La Niñi na Pacyfiku i Atlantyckiej Niñi. Właśnie dzięki temu jest możliwe, że aktywność huraganów na Atlantyku nie będzie tak intensywna, jak się do tej pory wszyscy obawiali.
Gdy skończy się pod koniec października – a może nawet w połowie listopada sezon huraganowy, to będzie już wiadomo, czy ta synchronizacja chłodnych Niñi rzeczywiście ma wpływ na zmniejszenie intensywności, a może nawet częstości, huraganów. Badania na ten temat trwają.
Profesor Bracco i Handlos wysnuli następującą tezę: – Uzyskanie kombinacji pacyficzna-atlantycka Niña jest rzadkie, ale nie niemożliwe. To jak znalezienie dwóch różnych wahadeł, które są słabo sprzężone, aby huśtać się w przeciwnych kierunkach, poruszając się razem w czasie. Kombinacje La Niña i atlantyckie Niño lub El Niño i atlantycka Niña są bardziej powszechne.
Mimo wszystko Atlantyk w tym roku jest cieplejszy powyżej normy
Skoro naukowcy zaobserwowali, ze cały północny Atlantyk – nawet tropikalny – w miesiącach czerwiec-lipiec był znacznie cieplejszy powyżej normy klimatycznej, to definitywnie oznacza, że ocean cały czas ociepla się. I to pomimo anomalii chłodu w jego równikowej części. Zresztą w następnych dniach prognostycy zauważyli, ze to ochłodzenie powoli słabnie.
Czy atlantyckie Niñie i atlantyckie Niña mogą mieć wpływ na huragany oraz na atmosferyczno-oceaniczne telekoneksje z El Niño i La Niñą na równikowym Pacyfiku?
Naukowcy dziś się spierają, czy rzeczywiście atlantyckie Niñie i Niña mogą mieć jakiś wpływ na rozwój huraganów w pobliżu wybrzeża Afryki Zachodniej. A być może nawet na El Niño i La Niña na Pacyfiku – jak sugerują na stronie Climate.Gov NOAA Rebecca Lindsay, Philip Tuchen i Sang-Ki Lee. Dyskusje w gremium naukowym dopiero teraz intensywnie rozpoczęły się.
Badanie z 2023 roku już wskazywało, że to właśnie atlantyckie Niña mogą powodować wzrost aktywności cyklonów. a atlantyckie Niñie jej słabnięcie. Dalszy rozwój wypadków pokaże dokładniejsze dane na ten temat.
Badacze również zastanawiają się czy atlantycka Niña i atlantyckie Niño nie oddziałują w jakiś sposób na pogodę i klimat Pacyfiku. Jak do tej pory wszystko jest bardzo zagadkowe, tak jak wiedza o wielu nowo odkrywanych wzorcach klimatycznych, które w jakiś sposób mogą dynamicznie wpływać na zjawiska pogodowe (także ekstremalne) na lądach. Tam gdzie jest przyroda: rośliny, zwierzęta oraz ludzie.
– W ciągu ostatnich kilku lat liczne badania sugerowały również, że wpływ atlantyckiego Niño i atlantyckiej Niñi może sięgać daleko poza równikowy Atlantyk, potencjalnie wpływając na rozwój huraganów w pobliżu wybrzeża Afryki Zachodniej, a być może nawet na El Niño i La Niñę na Pacyfiku! Jednak nie wszyscy naukowcy zgadzają się z nowymi hipotezami o globalnych skutkach. Musimy więc pozwolić nauce ewoluować, aby zobaczyć, czy te hipotezy dojrzeją do 'wiedzy’” – stwierdzili niedawno eksperci NOAA na blogu klimatycznym Climate.Gov NOAA.
Referencje:
Franz Philip Tuchen, 2024 ; Atlantic Niña on the verge of developing. Here’s why we should pay attention ; NOAA Climate.gov ; https://www.climate.gov/news-features/event-tracker/atlantic-nina-verge-developing-heres-why-we-should-pay-attention
Annalisa Bracco & Zachary Handlos, 2024 ; What is an Atlantic Niña? How La Niña’s smaller cousin could affect hurricane season ; The
Conversation ; https://theconversation.com/what-is-an-atlantic-nina-how-la-ninas-smaller-cousin-could-affect-hurricane-season-237425
Dongmin Kim et al., 2023 ; Increase in Cape Verde hurricanes during Atlantic Niño ; Nature Communications ; https://www.nature.com/articles/s41467-023-39467-5
Rebecca Lindsay and Fran Philip Tuchen, 2024 ; Four things to know about a possible Atlantic Niña ; NOAA Climate.gov ; https://www.climate.gov/news-features/event-tracker/four-things-know-about-possible-atlantic-nina
Andrew Wulfeck, 2024 ; Is there a weather phenomenon known as the Atlantic Nina? ; Fox Weather ; https://www.foxweather.com/learn/el-nino-la-nina-explain