Pożary w obszarze śródziemnomorskim zawsze występowały w klimacie holoceńskim, ale dawniej nie były one tak intensywne, tak częste i tak długotrwałe, jak to się dzieje w ostatnich dwóch dekadach podczas dalszego wzrostu temperatury globalnej i powstawania coraz większej liczby zaburzeń cyrkulacji atmosferycznych i morskich. Na ten temat wiele mówi książka z 2012 roku, zatytułowana „Fire in Mediterranean Ecosystems, Ecology. Evolution and Management” („Pożar w ekosystemach śródziemnomorskich. Ekologia, ewolucja i zarządzanie”), zaprezentowana przez Johna E. Keeleya ze Służby Geologicznej Stanów Zjednoczonych (Kalifornia), Williama J. Bonda z Uniwersytetu w Kapsztadzie, Rossa A. Bradstocka z Uniwersytetu w Wollongong, Juli G. Pausasa z Wyższej Rady ds. Badań Naukowych w Madrycie oraz Philipa W. Rundela z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles 6.
Autorzy przedstawili w swojej książce argumenty korzystne w stosunku do powstawania umiarkowanych pożarów, które przynosiły takie korzyści ekologiczne, jak otwieranie krajobrazów i zwiększanie różnorodności biologicznej. Jednak według wskaźnika pogody pożarowej (FWI – Fire Weather Index), współczesne pożary w Europie stają się coraz bardziej dotkliwe, głównie na południu kontynentu. Modele klimatyczne wyraźnie symulują, że wraz z dalszym ocieplaniem planety, ich częstość, intensywność i długość w basenie Morza Śródziemnego, a także w wielu rejonach Ziemi, będą coraz wyraźniej zwiększać się. Powstawanie dużej liczby i wielkości pożarów będzie tylko wpływać na to, że do atmosfery będzie trafiać dodatkowo spora liczba gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla i metanu, które będą wzmacniać dalszy wzrost lokalnych i regionalnych średnich temperatur, a także średniej temperatury globalnej (Jean Luc Dupuy i inni, 2020).
Praca zespołowa Juliena Ruffault z INRAE, Ecologie des Forêts Méditerranéennes w Awinionie, we Francji, opisuje dokładnie pogodę pożarową w basenie Morza Śródziemnego, analizując i opisując ją między innymi za pomocą wskaźnika FWI 7.
Zdaniem naukowców, typy pogody pożarowej (FWT – Fire Weather Types) wywołane upałami charakteryzują się złożonymi warunkami suchymi i ciepłymi, występującymi podczas letnich upałów, zarówno w warunkach umiarkowanych (typ fali upałów), jak i intensywnych (typ gorącej suszy).
Naukowcy napisali, że ogólnie przewiduje się, że do końca stulecia (2071–2100), przy scenariuszu emisji RCP4.5, częstotliwość występowania pożarów, wywołanych ciepłem, wzrośnie o 14%, a przy scenariuszu emisji RCP8.5, wzrośnie aż o 30% , co sugeruje, że będzie występować duża częstotliwość i zasięg dużych pożarów w całym basenie Morza Śródziemnego.
—
Rys. Bieżące i wielomodelowe mediany zmian częstości występowania w okresie letnim typów pogody pożarowej (FWT) w basenie Morza Śródziemnego. Dla dwóch scenariuszy emisji (RCP4.5 i RCP8.5) pokazano zmiany częstotliwości na koniec stulecia (2071–2100) w stosunku do obecnego okresu (1985–2015). Kropki wskazują komórki siatki, w których zmiana była statystycznie istotna ( p < 0,05) w większości modeli. Mapy zostały stworzone w wersji 3.6.3 ( www.r-project.org ) (Julien Ruffault i inni, 2020).
—
Klimat i pogoda są także czynnikami napędzającymi pożary. Niedobór wilgotności gleby w ciągu dni lub miesięcy zwiększa suchość paliwa i palność.
Naukowcy stwierdzili, że większość największych pożarów ma miejsce wtedy, gdy spełnione są te dwa warunki. Na przykład, gdy mamy do czynienia z połączeniem ekstremalnej suszy z ekstremalnie gorącymi wiatrami lub falami upałów (falami gorącego powietrza), to wówczas bardzo często dochodzi do pożarów koron drzew w śródziemnomorskich lasach, a także pożarów zarośli, np. makii.
Następnie, ci sami naukowcy dokonali kombinacji analitycznej, rozkładając pogodę pożarową na wyraźne kombinacje, krótkoterminowej pogody, w skali lokalnej (tj. średniej dziennej temperatury, wilgotności względnej i prędkości wiatru), i długoterminowego klimatu (tj. suszy miesięcznej do sezonowej). Następnie poddali analizie, wcześniej wspomniane, typy pogody pożarowej (FWT – Fire Weather Types).
Dokonując obliczeń progów wielkości pożarów, naukowcy sklasyfikowali warunki pogodowe i klimatyczne w skali lokalnej – zapis ponad 17 000 rekordów pożarów (pożary o powierzchni większej niż 30 ha), przy użyciu obiektywnego grupowania. Następnie ocenili, czy największe pożary (od 80 do 2150 ha – progi wielkości pożaru) występują preferencyjnie w ramach określonych FWT.
W dalszej kolejności, ekstrapolując klasyfikację pożarów całego basenu Morza Śródziemnego, zespół Ruffault ocenił potencjalne, obecne i przyszłe, zmiany częstotliwości FWT w XXI wieku. Potem naukowcy omówili potencjalne konsekwencje pod względem przyszłej aktywności pożarów w basenie Morza Śródziemnego.
Na koniec opisu swojej pracy, naukowcy poddali ocenie potencjalny wpływ przesunięć FWT na częstotliwość pożarów lasów oraz określili przyszłą częstotliwość pożarów w czterech badanych krajach, dla których dostępne były zbiory danych o pożarach, przy założeniu silnej hipotezy, że stosunek między częstotliwością pożarów a częstotliwością FWT pozostanie stały w przyszłości (stacjonarność relacji pożar-FWT).
—
Fot. Pożar lasu w wiosce Gouves na wyspie Evia (Eubea), 10 sierpnia 2021 r. Prawie 900 strażaków, wzmocnionych przez noc świeżymi przybyszami z zagranicy, zostało rozmieszczonych na drugiej co do wielkości wyspie kraju, ponieważ główne miasta i kurorty pozostawały zagrożone przez ogień, który płonie od ośmiu dni. (Źródło: Angelos Tzortzinis/AFP za pośrednictwem Getty Images)
—
Wyniki badań zostały przeprowadzone na podstawie symulacji z ośmiu modeli klimatycznych na podstawie skoordynowanego regionalnego eksperymentu zmniejszania skali Europy (EURO-CORDEX – EURO-Coordinated Regional Downscaling Experiment)
Ogólnie, wyniki badaczy pokazały, że prawdopodobnie zmiany w częstotliwości FWT zwiększą liczbę pożarów o 91% we Francji, 29% w Grecji, 21% w Portugalii i 30% w Tunezji do końca wieku w ramach scenariusza RCP8.5.
—
Referencje:
- Keeley J. E. et al., 2012 ; Fire in Mediterranean Ecosystems, Ecology, Evolution and Management ; Cambridge University Press ; https://www.cambridge.org/core/books/fire-in-mediterranean-ecosystems/9A9EFE91B8240330BA457BB05EF8AA6C
- Ruffault J. et al., 2020 ; Increased likelihood of heat-induced large wildfires in the Mediterranean Basin ; Scientific Reports ; https://www.nature.com/articles/s41598-020-70069-z