Według danych Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej ds. Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych (IPBES – Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystems Services), ustalonych w dniach 29 kwietnia – 4 maja 2020 roku w Paryżu na VII sesji plenarnej IPBES, około milion gatunków w ciągu pół wieku jest zagrożonych wymarciem, głównie z przyczyn eksploatacji i zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Jednak z biegiem czasu będą coraz poważniejsze przyczyny ekstynkcji gatunków z powodu zmian klimatu. Do takiej grupy są już dziś zaliczane trzmiele z gromady owadów 1.
—
Fot. Trzmiel. Zdjęcie: Simon de Glanville / Alamy/Alamy
—
Peter Soroye i Jeremy Kerr z Wydziału Biologii na Uniwersytecie w Ottawie, w Kanadzie oraz Tim Newbold z z Centrum Badań Bioróżnorodności i Środowiska, z Wydziału Genetyki, Ewolucji i Środowiska na Uniwersytecie Londyńskim, dokonali analizy, w której stwierdzili, że liczba obszarów zajmowanych przez rodzime trzmiele spadła o 46% w Ameryce Północnej i o 17% w Europie w porównaniu do wcześniejszych badań przeprowadzonych od 1901 do 1974 roku. Obszary z mniejszą liczbą pszczół były także miejscami o wysokim stopniem zmienności klimatu, szczególnie podatnymi na wyższe temperatury.
Według obliczeń Petera Soroye, trzmiele są najlepszymi zapylaczami, w tym naszych uprawnych roślin z ogrodów. Gdy ich zabraknie, a przynajmniej, gdy jeszcze bardziej radykalnie zmniejszy się ogólnoświatowa populacja, to będzie miało to też przełożenie na zniknięcie z naszych stołów wielu ważnych potraw roślinnych, jak chociażby pomidory czy jagody.
Na podstawie danych długoterminowych, dotyczących 66 gatunków trzmieli z Ameryki Północnej i Europy, naukowcy odkryli, że coraz większa częstotliwość niezwykle gorących dni zwiększa lokalne wskaźniki wymierania trzmieli, zmniejsza ich kolonizację i zajmowanie miejsca, a także zmniejsza bogactwo gatunków w regionie, niezależnie od zmiany użytkowania gruntów. Ponieważ średnie temperatury nadal rosną, trzmiele mogą napotkać niemożliwy do utrzymania wzrost częstotliwości ekstremalnych temperatur.
Metoda ta pokazuje zmienność dynamiki populacji trzmieli, w której wymierania są częstsze niż rozród tych owadów oraz ich kolonizacja nowych terenów, zarówno w Ameryce Północnej, jak i w Europie.
W swoich obliczeniach, naukowcy przewidują większy spadek zasiedlenia gatunków trzmieli i bogactwa gatunków podczas dalszego wzrostu temperatury globalnej, w tym fluktuacyjnie pojawiających się fal upałów i nawalnych opadów deszczy, w przypadku gdy zmieniające się warunki klimatyczne częściej przekraczają historycznie obserwowane tolerancje poszczególnych gatunków.
—
Rys. Zmiana w pomiarach uśrednionych dla społeczności od stanu wyjściowego (1901–1974) do ostatniego okresu (2000–2015). Pokazano lokalne zmiany wskaźników położenia ( A ) termicznego i ( B ) opadów atmosferycznych. Wzrosty wskazują na cieplejsze lub wilgotniejsze regiony oraz, że przeciętnie gatunki w danym zespole są bliżej swoich gorących lub wilgotnych granic niż miało to miejsce w przeszłości. Spadki wskazują na regiony schłodzenia lub wysychania oraz, że średnio gatunki w danym zespole są bliżej granic zimna lub wilgoci niż miało to miejsce w przeszłości (Peter Soroye i inni, 2020).
—
I odwrotnie, naukowcy przewidują większe zasiedlenie i bogactwo gatunków na obszarach, gdzie zmiany klimatu częściej mieszczą się w normie takiej jak kilka dekad temu w historycznie obserwowanych tolerancjach gatunków. Temperatura i opady mogą wpływać bezpośrednio na śmiertelność i płodność trzmieli i pośrednio poprzez zmiany w zasobach roślinnych.
Generalnie badanie Soroye i jego kolegów wykazało, że w ciągu tylko jednego pokolenia prawdopodobieństwo przeżycia populacji trzmieli spadnie średnio o ponad 30%.
Naukowcy powiązali zjawisko szumu klimatycznego z niezidentyfikowanym wymieraniem trzmieli i możliwe, że i innych grup owadów, już kilkadziesiąt lat wcześniej.
Doktorant Peter Soroye w serwisie Science Daily powiedział 2:
Być może najbardziej ekscytującym elementem jest to, że opracowaliśmy metodę przewidywania ryzyka wyginięcia, która działa bardzo dobrze w przypadku trzmieli i teoretycznie mogłaby być stosowana uniwersalnie w przypadku innych organizmów.
Dzięki takiemu narzędziu prognostycznemu mamy nadzieję zidentyfikować obszary, w których działania ochronne miałyby kluczowe znaczenie dla zatrzymania spadków.
Doktor Jeremy Kerr w tym samym artykule Science Daily dodaje:
Przewidywanie, dlaczego trzmiele i inne gatunki wyginą w czasie szybkich, spowodowanych przez człowieka zmian klimatycznych, może pomóc nam zapobiec ich wyginięciu w XXI wieku.
Z kolei doktor Tim Newbold jeszcze wyjaśnia też w tym serwisie:
Stworzyliśmy nowy sposób przewidywania lokalnych wymierań, który mówi nam, dla każdego gatunku z osobna, czy zmiany klimatyczne powodują powstawanie temperatur przekraczających możliwości trzmieli.
Dlatego bardzo ważna też jest ochrona przyrody. Ochrona drzew i krzewów na nizinach, wyżynach i w górach dająca schronienie w postaci zacienienia i chłodu wielu zwierzętom podczas ekstremalnych fal upałów, w tym wielu owadom, a zwłaszcza zagrożonym przez zmiany klimatu trzmielom.
—
Refleksje:
- Soroye P. et al., 2020 ; Climate change contributes to widespread declines among bumble bees across continents ; Science ; https://www.researchgate.net/publication/339088460_Climate_change_contributes_to_widespread_declines_among_bumble_bees_across_continents
- University of Ottawa, 2020 ; Why bumble bees are going extinct in time of ‘climate chaos’ ; Science Daily ; https://www.sciencedaily.com/releases/2020/02/200206144807.htm