Globalne ocieplenie nie jest już tylko przewidywaną groźbą — jego skutki realnie dewastują środowisko wodne. Giną ryby, znikają cieki, rosnące temperatury zaburzają cały ekosystem.
Jeśli nie zatrzymamy zmian klimatycznych i nie zrewidujemy naszego podejścia do gospodarowania wodą, kryzys środowisk wodnych stanie się jednym z największych zagrożeń także dla człowieka.
–
Ofiary globalnego ocieplenia
Są już pierwsze poważne ofiary globalnego ocieplenia. Są nimi ryby i inne wodne zwierzęta, a także rośliny nadwodne.
Zbiorniki i cieki wodne wysychają, a jak nie wysychają, to ogrzewające się ich wody wpływają na wymieranie organizmów uzależnionych od stabilnej temperatury i innych parametrów fizykochemicznych.
To wszystko zostaje coraz silniej zaburzane w coraz cieplejszym świecie. (Reid et al., 2019)
–
Fot. Indeks Żyjącej Planety (LPI) Światowego Funduszu na rzecz Przyrody (WWF) z 2016 r. przedstawia dane dotyczące trendów populacji dla zbiorczego „koszyka” kręgowców w słodkowodnych (czarne kółka), lądowych (białe kółka) i morskich (czarne trójkąty), ujawniając znaczące spadki wskaźnika wśród gatunków słodkowodnych. Te spadki wskaźnika odnoszą się do wartości odniesienia wynoszącej 100 w 1970 r. Podane tu daty odnoszą się do lat, w których dokonano szacunków liczebności, ponieważ raporty LPI zazwyczaj odnoszą się do danych sprzed czterech lat (np. LPI z 2016 r. opiera się na danych z 2012 r.). Wartość wskaźnika z 2012 r. wynosząca 19 dla populacji słodkowodnych ma przedziały ufności od 11 do 32; wartość 62 dla populacji lądowych ma przedziały ufności od 49 do 79; a wartość 64 dla populacji morskich ma przedziały ufności od 52 do 80 (WWF, 2016 ).
–
Blokady cyrkulacji i stagnacja pogodowa
Niestety to może być dopiero początek coraz drastyczniejszego wpływu na organizmy biologiczne przez coraz większe zmiany kliatu.
Odkąd mamy do czynienia z częstą blokadą cyrkulacji atlantyckiej, to mamy do czynienia z zastojami dynamiki pogody.
Często występują wówczas długotrwałe okresy bezdeszczowe wraz z upalnymi dniami, co powoduje obniżanie się poziomu wód — zarówno gruntowych, jak i powierzchniowych.
I niestety obserwujemy to coraz częściej na Ziemi w wielu regionach. (Coumou et al., 2014)
–
Susze i cofające się lodowce Azji
W krajach subtropikalnych (Afryka Północna, Azja Mniejsza, Pakistan, Indie) czy też w krajach umiarkowanych suchych (Mongolia, Kazachstan, Zachodnie Chiny)
w szczególności widać te zmiany. Na pustyniach praktycznie nie ma już okresowych rzek, a zasoby wód podziemnych w piaskach i stepach kurczą się w zastraszającym tempie.
Lodowce w Himalajach, Kunlun, Tien Szanie, Pamirze, Hindukuszu (być może już też w Karakorum) także się cofają
i dostarczają coraz mniej wód roztopowych do źródeł rzek takich jak Indus, Ganges, Irawadi, Mekong.
Opady są coraz rzadsze, a monsuny coraz bardziej nieregularne. To grozi okresowym wysychaniem tych wielkich rzek. (Immerzeel et al., 2010)
–
Ignorowanie kryzysu w Europie
Zmiany klimatu są mocno widoczne również w Europie i Ameryce Północnej, ale decydenci rządowi nadal w dużej mierze ignorują ten problem.
W Polsce mało kto z osób decyzyjnych poważnie łączy wysychanie rzek i jezior z globalnym ociepleniem. (Stahl et al., 2016)
–
Retencja betonowa zamiast mokradeł
Budowa zbiorników retencyjnych i zapór wodnych kosztem gatunków wodnych nadal pokutuje w wielu głowach urzędników.
Mało kto bierze pod uwagę zostawienie obszarów mokradłowych albo ich renaturalizację jako najlepszych naturalnych inwestycji retencyjnych.
Nadal dominuje myślenie hydrokratyczne. Nad wieloma rzekami pracują elektrociepłownie, które spuszczają odpadową ciepłą wodę prosto do rzek — co wpływa na śnięcie ryb. (EEA, 2018)
–
Zanieczyszczenia przemysłowe i degradacja wód
W niektórych krajach gospodarka ściekowa nadal jest nieuregulowana. Nieuczciwi przedsiębiorcy przemysłowi spuszczają do rzek i jezior zanieczyszczenia chemiczne —
w tym mikroplastiki i toksyczne związki przemysłowe.
Tak więc pośrednio (przez wpływ ocieplenia klimatu), jak i bezpośrednio (przez zanieczyszczenia wód) dokonujemy coraz większej destrukcji ekosystemów jeziornych, rzecznych, morskich i oceanicznych. (Vörösmarty et al., 2010)
–
Bioróżnorodność wodna w odwrocie
Wymieranie gatunków wodnych postępuje bardzo szybko. Wiele z nich ma niską tolerancję ekologiczną, zwłaszcza termiczną.
Jeśli nie zatrzymamy tej spirali, to wcześniej czy później poważnie dotknie ona także gatunki lądowe, w tym ludzi. (Díaz et al., 2019)
–
Źródła:
Reid, A. J., et al. (2019). Emerging threats and persistent conservation challenges for freshwater biodiversity. Biological Reviews, 94(3), 849–873. ; https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/brv.12480
Coumou, D., et al. (2014). Quasi-resonant circulation regimes and hemispheric synchronization of extreme weather in boreal summer. PNAS, 111(34), 12331–12336.; https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1412797111
Immerzeel, W. W., van Beek, L. P. H., & Bierkens, M. F. P. (2010). Climate change will affect the Asian water towers. Science, 328(5984), 1382–1385.; https://www.science.org/doi/10.1126/science.1183188
Stahl, K., et al. (2016). Impacts of European drought events: insights from an international database of impact reports. Environmental Research Letters, 11(8), 084002. ; https://nhess.copernicus.org/articles/16/801/2016/nhess-16-801-2016.html
European Environment Agency. (2018). Water management in Europe: price and non-price approaches to water conservation ; 2018 ;
https://www.eea.europa.eu/publications/water-management-in-europe
Vörösmarty, C. J., et al. (2010). Global threats to human water security and river biodiversity. Nature, 467(7315), 555–561. ; https://www.nature.com/articles/nature09440
Díaz, S., et al. (2019). Summary for policymakers of the global assessment report on biodiversity and ecosystem services. IPBES, Bonn. ; https://files.ipbes.net/ipbes-web-prod-public-files/inline/files/ipbes_global_assessment_report_summary_for_policymakers.pdf